چگونه تدریس کنیم و در کار تدریس خصوصی موفق باشیم؟ - در بسیاری از اوقات
مدرس خودش درس را به خوبی بلد است ولی نمی تواند آن را خوب منتقل کند. هر
چند که برای موفقیت در تدریس خودتان باید به صورت کامل بر درس مسلط بوده و
آن را درک کرده باشید، ولی این شرط، شرط لازم بوده و کافی نیست. شما باید
مسائل را از دید دانشجو یا دانش آموز ببینید. باید با پرسیدن سوال حین
تدریس، میزان اطلاعات قبلی و همچنین میزان فهم دانش آموز یا دانشجو از
مطالبی که درس می دهید را بسنجید.
یک عامل مهم دیگر در
داشتن جلسات تدریس موفق و ارائه یک تدریس خوب، مطالعه پیش از جلسات تدریس
است. اگر به درسی واقعا مسلط هستید، ممکن است نیاز به مطالعه نباشد. ولی
اگر درسی را زیاد تدریس نکرده اید، مطالعه قبل از جلسات تدریس را از یاد
نبرید. در بسیاری از موارد، به دلیل محدود بودن تعداد جلسات تدریس و نزدیک بودن به ایام امتحانات، ممکن است وقت کافی برای حل مثال و تمرین در خود جلسات تدریس وجود نداشته باشد. در چنین مواردی نیز تا جایی که ممکن است حل مثال کافی را فراموش نکنید. در این حالت می توانید تمرینها و مثالهایی را به شاگردتان بدهید تا در بین جلسات تدریس خصوصی حل کرده و در جلسات بعد رفع اشکال کنید.
مطلب دیگر اینکه میزان بلد بودن هم در نحوه تدریس تفاوت ایجاد می کند. حتما خودتان فهمیده اید که وقتی درسی را برای بار دوم
و سوم درس می دهد با دفعات قبل فرق می کند. منظور اینکه، میزان تسلط با
نحوه تدریس ارتباط مستقیم دارد. هر چه تسلط شما بالاتر باشد، نحوه بیان و
ارائه مطالب هم بهتر می شود.
برای موفقیت در تدریس
در مرحله اول باید خودتان مطلب را خوب بلد باشید. برای موفقیت بیشتر در
تدریس میزان تسلطتان بر بحث را بالاتر ببرید. بیشتر مطالعه کنید و روی نحوه
بیان خودتان هم دقت کنید. مطلب را از دید شاگردتان ببینید و وسط کلاس به
صورت مرتب از او بخواهید توضیح دهد. به این ترتیب متوجه خواهید شد که آیا
مطلب را خوب فهمیده است یا نه.
نتیجه گرفتن دانشجو و
یا دانش آموز برایتان مهم باشد. پیگیر این باشید که آیا تمرین ها را حل می
کند یا نه و در صورت لزوم به والدین گزرش دهید. بعد از امتحانات نیز بپرسید
و پیگیر باشد که آیا شاگرد شما نتیجه مطلوب را گرفته است یا نه. اگر به
این شکل عمل کنید، شاگردهای هر ترم شما برای ترم های بعد هم با شما تماس
خواهند گرفت.
کمی کار اضافه باعث می
شود که در ذهن شاگردتان بمانید و شما را به دیگران هم معرفی کند. مثلا 10
دقیقه اضافه تر بمانید. یا نمونه سوال امتحانی و جزوات خلاصه به شاگردتان
بدهید.
تسلط بر درس و مبحث تدریسی:
در مقالات دیگر هم گفته شده است که تسلط بر درس واقعا مهم است. هر چه تسلط
شما بر درسی که تدریس می کنید بیشتر باشد بیان شما روانتر خواهد بود. هر
چه مطلب برای شما بیشتر جا افتاده باشد در انتقال آن به شاگردتان موفق تر
عمل خواهید کرد. تسلط بیشتر بر درس تدریسی باعث می شود که در انتخاب کلمات،
برنامه ریزی کلاس و حتی انتخاب مسائلی که در مدت زمان موجود حل می کنید
بهتر عمل نمائید.
مهمترین نکته برای
موفقیت در تدریس توجه به این نکته است که شما برای برگزاری تعداد محدودی
جلسات تدریس یا تدریس خصوصی از شاگردانتان پول نمی گیرید. بلکه شما برای
رساندن آنها به نتیجه مطلوب مورد نظرشان است که مبلغ را دریافت می نمائید.
بنابراین با این دید در کلاسهای تدریس خصوصی
و یا کلاسهای تدریس نیمه خصوصی و گروهی حاضر شوید. تلاش کنید تا شاگردهای
شما نتیجه بگیرند و به این ترتیب درآمد خودتان از کار تدریس را هم روز به
روز افزایش دهید. اگر خوب تدریس کنید، شاگردهای شما ترمهای بعد هم با شما
تماس خواهند گرفت و حتی شما را به دوستان، آشنایان و فامیلهایشان معرفی
خواهند کرد.
یک مدرس و معلم خوب به
نتیجه گرفتن و یادگیری شاگردانش فکر می کند. نحوه تدریس معلم در کلاس و
جلسات تدریس خصوصی هم باید به گونه ای باشد که هم شاگردان یاد بگیرند و هم
نمره خوبی در امتحانات کسب نمایند و یا اگر برای کنکور در حال آماده شدن
هستند و یا می خواهند آزمون خاصی را بدهند در آن آزمون و یا در کنکور موفق
شوند. نحوه تدریس معلم در کلاس و جلسات تدریس خصوصی واقعا بر روی نتیجه
گرفتن یا نگرفتن دانش آموزان و دانشجویان موثر است. مدرس و معلم به عنوان
دبیر در مدرسه، استاد دانشگاه و یا به عنوان مدرس و معلم خصوصی باید تلاش کند دانش آموزان و دانشجویان را به گونه ای هدایت کند که در ضمن یادگیری صحیح دروس، نمره خوب و بالایی هم کسب نمایند.
هر چه تسلط شما بر
دروس تدریسی خودتان بیشتر باشد، فن بیان شما هم بهتر خواهد شد. چون خودتان
مطالب را از بالا می بینید و کاملا بر درس مسلط هستید، کلمات و عبارتهایی
را انتخاب می کنید که شاگردان شما به راحتی متوجه می شوند. روند کلاس را هم
بهتر پیش خواهید برد. اگر مسلط نباشید باید 50 درصد ذهن خودتان همیشه
درگیر این باشد که مطلب را متوجه شوید و بنابراین مطالبی را که ارائه می
کنید آن کیفیت لازم را نخواهد داشت. بنابراین تا جایی که می توانید در
مرحله اول دروسی را برای تدریس انتخاب نمائید که بر آنها مسلط هستید و آن
درسها را دوست دارید و خودتان علاقه مند به آنها هستید و در مرحله بعد هم
تلاش کنید که باز هم تسلط خودتان را بر این دروس بیشتر و بیشتر کنید و با
آمادگی 100 درصد در کلاسهای خصوصی و گروهی حاضر شوید.
دروسی را تدریس کنید که به آن علاقه دارید. درسهایی
را تدریس کنید که خودتان هم از تدریس انها لذت می برید. به عنوان مثال اگر
به تدریس ریاضی علاقه دارید، کلاسهایی را قبول کنید که در زمینه آموزش و تدریس ریاضی
باشد. اگر خودتان به دروس تدریسی علاقه داشته باشید در تدریس و آموزش انها
موفق تر هم عمل خواهید کرد. عشق و علاقه در هر کاری باعث موفقیت در آن کار
خواهد شد. اگر می خواهید در کار تدریس موفق باشید این نکته را جدی بگیرید و
دروسی را تدریس کنید که به آنها علاقه دارید. به صورت کلی تر، اگر به
تدریس علاقه دارید سراغ کار تدریس بروید.
یکی از مهمترین مواردی
که باید در برگزاری جلسات تدریس موفق مد نظر داشته باشید این است که سعی
کنید کلاس خشک و بی روحی نداشته باشید. استراحت های کوتاه در جلسات تدریس
می تواند به داشتن جلسات تدریس موفق کمک کند. استراحت های کوتاه هنگام تدریس و موفقیت در تدریس خصوصی
رابطه مستقیمی با هم دارد. حتی المکان از جلسات تدریس بسیار طولانی اجتناب
کنید و جلسات تدریس را به همان 1 ساعت و نیم محدود نمائید.
ایجاد
تنوع در کلاس درس و جلوگیری از یکنواخت شدن کلاس درس نیز عامل دیگری است
که می تواند به موفقیت شما در تدریس کمک کند. استفاده از امکانات کمک
آموزشی و یا مثلا شوخی های به جا می تواند به این امر کمک نماید. تدریس خشک
و بی روح به هیچ عنوان موثر نخواهد بود.
هر 45 دقیقه یا یک
ساعت یکبار استراحت کوتاهی با دانشجویان یا داش آموزان بدهید تا مبحث خیلی
سنگین نشده و مطلب قابل فهم تر باشد. اگر کلاس شما یک ساعت و نیم است آن را
به دو بخش 45 دقیقه ای تقسیم کنید.
در رابطه با کلاسداری
موفق و فنون کلاس داری هم مطالبی که در ادامه می آید می تواند مفید و موثر
باشد. در کلاس درس جدی باشید و درسی را که تدریس می کنید، هر درسی که باشد،
جدی بگیرید. در عین جدیت در کلاس درس انعطاف داشته باشید. به این معنی که
در بعضی از مواقع هم می توانید به صلاحدید خودتان بعضی از موارد را خیلی
سخت نگیرید. ولی در کل باید دانش آموزان و دانشجویان حس کنند که کلاس شما
جدی است و یادگیری درس برای شما مهم است. اگر خودتان کلاس را شل بگیرید،
شاگردهایتان به نحو اولی کلاس را شل خواهند گرفت. قوانین مشخصی برای
کلاسهای گروهی داشته باشید و در همان جلسه اول تدریس این قوانین را اعلام نمائید.
کیفیت کار خودتان را به صورت مداوم افزایش دهید. مهمترین
عامل برای موفقیت در تدریس و تدریس خصوصی همین مورد است. هر چه بهتر تدریس
کنید و تدریس با کیفیت تری ارائه دهید در کار تدریس خصوصی موفق تر بوده و
درامد شما بیشتر خواهد شد. قبل از حضور در کلاسهای تدریس و تدریس خصوصی
درسی را که می خواهید تدریس نمائید مرور نمائید. اگر ممکن بود جزوه کلاسی
شاگردتان را کپی کنید و مطالبی که قرار است تدریس کنید را مرور نمائید. اگر
بر درس مسلط هستید هم می توانید با مطالعه بیشتر تسلط خودتان را افزایش
دهید و در زمان کمتر مطالب بیشتر و مفید تری را به شاگردانتان ارائه دهید.
به صورت مداوم پیشرفت کنید و روشهای بهتر و پربازده تر را برای ارائه درس و
تدریس خصوصی یاد بگیرید. موفق شدن در تدریس ریاضی و کسب درآمد بالا
در دسترس باشید.
در زمانهای بین کلاسهای تدریس خصوصی، در ایام امتحانات و در اوقاتی که
شاگردهای شما به مشورت نیاز دارند در دسترس باشید. به آنها بگویید هر زمان
که لازم شد می توانند با شما تماس بگیرند و از شما مشورت بخواهند. به این
ترتیب شاگردهای شما رابطه نزدیکتری با شما خواهند داشت و به عنوان یک
پشتیبان می توانند روی شما حساب کنند.
برای موفقیت در تدریس و
تدریس خصوصی تنها تسلط بر مطالب کافی نیست. باید بتوانید مطالب را به گونه
ای ارائه کنید که برای دانش آموزان و دانشجویان جذاب هم باشد. اگر شما 100
درصد بر مطالب مسلط باشید ولی خروجی کار شما جذاب و موثر نباشد فایده ای
ندارد. در کلاسهای گروهی مدرسه و دانشگاه باید مطالب را به شکل متنوعی
ارائه نمائید تا کلاس حالت خسته کننده به خودش نگیرد. تلاش کنید مشارکت
دانش اموزان و دانشجویان در کلاس زیاد باشد. از آنها سوال بپرسید و متکلم
وحده نباشید. دانش آموزان و دانشجویان را در مباحث شرکت دهید. از آنها
بخواهید به زبان خودشان مطالب را توضیح دهند. می توانید، به عنوان مثال،
کلاس درس را گروه بندی کنید و یک گروه سوالاتی را مطرح کند تا گروه دیگر به
آن پاسخ دهد. برای دانش آموزان و دانشجویان خودتان ارائه در نظر بگیرید.
هر از چند گاهی امتحان کوچک یا کوئیزی بگیرید و یا از خود شاگردها بخواهید
بیایند و تمرین حل کنند. خلاصه اینکه در کلاس درس طوری نباشد که از اول تا
آخر وقت فقط تدریس کنید و فقط خودتان حرف بزنید (مطالعه کنید: چگونه مدرس خوبی باشیم و خوب تدریس کنیم؟).
در حد توان خودتان کلاس برگزار کنید: در
طول روز تعداد کلاسهایی را برگزار کنید که می دانید از پس آنها بر می
آئید. تدریس کار آسانی نیست و اگر تعداد کلاسهای خیلی زیادی داشته باشید در
کلاسهای آخر خودتان عملکرد خوبی نخواهید داشت و ممکن است شاگردهایتان را
از دست بدهید. ممکن است برای شما در طول روز 4 کلاس خوب باشد و شخص دیگری
توانایی برگزاری 6 کلاس در روز را داشته باشد. تعداد کلاسهای خودتان را به
گونه ای انتخاب نمائید که کیفیت تدریس کم نشود.
مشاوره بدهید و برنامه ریزی کنید:
درست است که وظیفه اصلی مدرس در کلاس خصوصی و گروهی تدریس کردن است. ولی
به هر حال در کلاسهای خصوصی انتظار بیشتری از مدرس می رود. مدرس خصوصی باید
نقش پشتیبان و حامی را هم داشته باشد. شما باید به شاگردانتان مشاوره
بدهید و برای انها برنامه ریزی کنید. هر عاملی که فکر می کنید می تواند
برای نتیجه گرفتن آنها مفید باشد را به شاگردهایتان یاداوری کنید. مشاوره
بدهید و هر راهکاری را برای نتیجه گرفتن شاگردهایتان امتحان نمائید.
در کلاس تدریس فقط خودتان حرف نزنید:
یکی از رموز موفقیت در کلاسهای تدریس گروهی و خصوصی این است که ارائه درس
به صورت دو طرفه باشد و شاگردهای شما هم در برگزاری کلاس درس مشارکت کنند.
میزان یادگیری درس توسط شاگردهای شما با میزان دو طرفه بودن کلاس ارتباط
مستقیم دارد. هر چه شاگردهایتان بیشتر در بحثهایی که ارائه می شود مشارکت
کنند کل کلاس بیشتر با درسی که ارائه می شود درگیر خواهند شد و بهتر درس را
یاد خواهند گرفت. پس از دانشجویان و دانش آموزان نظر خواهی کنید و سوال
بپرسید و بحثها را به سمتی پیش ببرید که دو طرفه باشد. وقتی از یکی از
شاگردهایتان در کلاسهای گروهی سوال می پرسید، بقیه هم به صورت ناخودآگاه
بیشتر حواسشان را جمع می کنند و بهتر گوش می دهند. در هر کاری و حین هر
آموزشی وقتی افراد حاضر در آن کلاس بدانند که ممکن است سوالی از آنها
پرسیده شود و یا ارزیابی ای انجام گردد با دقت بالاتری گوش می دهند.
تمرین بدهید و حل تمرینات و مسائل را بخواهید:
بخش مهمی از کار تدریس ارزیابی است. شما اگر از اول ترم تا آخر ترم درس
بدهید و بسیار خوب هم تدریس کنید اما اگر ارزیابی نداشته باشید نمی دانید و
متوجه نخواهید شد که آیا شاگردهای شما درس را متوجه شده اند یا نه. شما
باید ارزیابی از میزان یادگیری شاگردهایتان داشته باشید تا هم میزان
یادگیری آنها را بسنجید و هم نحوه تدریس خودتان را آزمایش کنید. اگر میزان
یادگیری اکثریت حاضر در کلاس خوب نیست احتمالا شما باید در نحوه تدریس
خودتان تجدید نظر کنید. ساده ترین ارزیابی که به شما دید می دهد و می
توانید از ان برای اصلاح نحوه تدریس خودتان استفاده کنید همان سوال پرسیدن
در کلاس حین تدریس است. هم کلاس متنوع تر خواهد شد، هم همه ی افراد حاضر در
کلاس بیشتر حواسشان را جمع خواهند کرد و هم متوجه خواهید شد که مطالب
ارائه شده قابل فهم بوده است یا نه.
تسلط بر دروس تدریسی: یکی از مهمترین رموز موفقیت در کار تدریس
این است که بر دروس تدریسی خودتان به صورت کامل مسلط باشید. هر چه مسلط تر
باشید بهتر است. دقت کنید که فقط بلد بودن نیست اینجا از تسلط حرف زده شده
است. نکته دیگر اینکه در طول زمان سعی کنید بهتر و بهتر شوید. اگر مدرسی
هستید که چندین سال سابقه تدریس دارید، باز هم سعی کنید به تدریج بهتر و
بهتر شوید. توقفی در کار نیست. شما یا بهتر خواهید شد یا بدتر. اگر به همان
روند تدریس همیشگی خودتان ادامه دهید و مطالب جدیدی را مطالعه نکنید. اگر
روشهای تدریس بهتر و موثرتر را آموزش نبینید و .... به تدریج روشهای شما
قدیمی شده و مدرسین جوان و تیز و فرز از شما جلو خواهند زد. اگر سابقه کاری
بالا را با روشهای جدید تدریس ترکیب کنید و روشهای موثر و بهتر آموزش دیدن
را یاد بگیرید به تدریج بهتر و بهتر خواهید شد. اگر به عنوان مثال در
زمینه تدریس خصوصی ریاضی
فعالیت دارید سعی کنید برای مباحثی که تدریس می کنید مثالهای بهتر و
موثرتری را انتخاب کنید تا در کلاس درس آنها را ارائه نمائید. حتی در ایامی
که وقت آزاد دارید می توانید یک فصل ریاضی را خلاصه کنید و مشخصات تماس
خودتان را هم در آن ثبت نمائید و در کلاس این مطالب خلاصه شده را به
شاگردهایتان بدهید.
در کلاسهای خصوصی کار مدرسین راحت تر است چرا که با یک نفر شاگرد سرو کار دارند و هماهنگ
کردن خودشان با آن یک نفر راحت است. در کلاسهای گروهی هم مدرس می تواند هر
از چند گاهی به صورت رندوم از افراد حاضر در کلاس سوال بپرسد تا میزان مفید
بودن مطالب برای خودش مشخص تر گردد. پرسیدن سوال در کلاسهای درس علاوه بر
اینکه می تواند اطلاعاتی از میزان مفید بودن مطالب به خود مدرس بدهد باعث
می شود دانش آموزان هم حواس خودشان را جمع تر کرده و مطالب را بهتر آموزش
ببینند.